MOZAMBIKE
Mozambiken, beste testuinguru askotan bezala, emakumeek genero-indarkeria mota askori egin behar diete aurre, faktore kultural, ekonomiko, sozial eta legalak direla eta.
Indarkeria horiek genero-desberdintasunetan, pobrezian, gatazka armatuetan eta arau tradizionaletan sustraituta egon ohi dira. Jarraian, Mozambikeko emakumeen aurkako indarkeria-mota nagusiak deskribatzen dira:
FISIKA
Emakume asko indarkeria fisikoaren biktima dira euren etxeetan, bikotekideek edo senideek egindakoak. Familia barruko liskarrek edo arazo ekonomikoek areagotu egiten dute indarkeria horren eragina.
SEXUALA
Gatazka armatuak: Gatazkek eragindako eskualdeetan, Cabo Delgadon adibidez, emakumeek talde armatuen bortxaketa sistematikoei aurre egin behar diete.
Ezkontza behartuak: Neska eta emakume gazteak ezkontzera behartzen dituzte, eta askotan sexu abusuak izaten dituzte ezkontza horietan.
Sexu-esplotazio komertziala: Emakumeak eta neskak behartutako salerosketaren eta prostituzioaren biktimak dira, batez ere hiri- eta turismo-eremuetan.
PSIKOLOGIKOA
Mozambikeko arau patriarkalek, sarritan, balioa kentzen diete emakumeei, eta gizonen kontrol- eta menderatze-jarrerak iraunarazten dituzte.
Dibortzioa, hezkuntza edo independentzia ekonomikoa bilatzen duten emakumeek larderia edo arbuio soziala jaso ohi dute.
EKONOMIKOA
Emakume askok ez dute lurrik edukitzeko eskubiderik, nekazaritzako langile nagusiak izan arren. Senarrek edo senideek kontrolatu ohi dituzte emakumeek sortutako diru sarrerak, eta mendekotasun osoko egoeretan uzten dituzte.
KULTURA ETA EGITURA
Haurren ezkontzak: UNICEFen arabera, Mozambikek munduko haurren ezkontza-tasarik altuenetakoa du, neskatoen ia erdiak 18 urte bete aurretik ezkontzen baitira.
Praktika kaltegarriak: Neskatoentzako hastapen-errituak, batzuetan sexu-abusuak edo mendeko rolak onartzeko presioa barne hartzen dituztenak.
Poligamia: Legezkoa den arren, emazteen arteko lehia eta gatazkak areagotu ditzake, abusu egoerak areagotuz.
Justiziarako sarbiderik eza: Emakumeek oztopo nabarmenak dituzte indarkeria salatzeko, sistema judizialean diskriminazioa dagoelako eta sistema tradizionaletan liskarrak konpontzea nahiago dutelako.
DIGITALA
Emakume askok mehatxuak, jazarpena eta estortsioa jasaten dituzte hedabide digitalen bidez, hala nola sare sozialen edo testu mezuen bidez. Nahiz eta teknologiarako sarbidea mugatua izan landa-eremu askotan, hiriguneetan, emakume batzuek jazarpenari eta gehiegikeriari egin behar izaten diete aurre plataforma digitaletan.
Elena Ramos de la Cruz · Mozambike Programaren koordinatzailea
“Landa eremuko biztanleriaren gehiengoa dirurik gabe bizi da, baina egoera hau are okerragoa da emakumeen kasuan. Oso diru gutxi izateaz gain, gizonek baino gutxiago dute, eta horrek mendekotasun ekonomiko eta subordinazio egoera etengabean jartzen ditu. Baliabide propioen falta hori erabat kritikoa da, abusuzko harremanen kasuetan (indarkeria, mespretxua eta abar). ); izan ere, finantza-autonomiarik ezak asko laguntzen du emakumeek harreman toxiko horiek ez alboratzen edo askatzen. Ildo horretan, programak modu aktiboan sustatzen du emakumeen errentaren hobekuntza eta haien egoera espezifikoa diseinu- eta inplementazio-prozesu osoan.
Batetik, sustatu beharreko labore/teknikak aukeratzeko orduan, kontuan hartzen dira emakumeek sustapenean parte hartzea baldintza dezaketen ezaugarriak, hala nola hasierako inbertsioa, lekualdaketa handiak saihestuz tokian bertan sal daitekeena eta lan-karga nahiko txikia duena.
Gainera, lan jarraitua egiten da emakumeek programan duten parte-hartzea sustatzeko eta handitzeko, honako neurri hauen bidez: emakumeei lehentasuna ematea irakasleak hautatzeko orduan, emakumeei laguntzeko helburuak ezartzea edo hazi-pakete bereziki merkeak egitea diru gutxiago duten emakumeentzat.”
KOLONBIA
Kolonbiako kaleko emakume birziklatzaileek genero-indarkeria mota askori egin behar diete aurre, eta are larriagoa da kalteberatasun ekonomiko, sozial eta laborala dutelako.
Indarkeria horiek beren lan informaleko testuinguruarekin eta beren jarduerari lotutako estigmekin lotuta daude. Ondoren, aurre egin behar dieten indarkeria mota nagusiak deskribatzen dira.
FISIKA
Emakume birziklatzaileek espazio publikoetan egiten dute lan, eta horrek oinezkoen, tokiko agintarien (polizia edo segurtasun pribatua) eta lankideen erasoen arriskupean jartzen ditu. Kasu batzuetan, bikotekideen edo senideen indarkeria jasaten dute etxean, estres eta pobrezia egoerak larrituta.
SEXUALA
Kaleetan lan egitean, birziklatzaileek arrisku batzuk jasan ditzakete, hala nola, gizonek beren lan- edo gizarte-ingurunean sexu-jazarpena jasatea.
Batzuek sexu-esplotazioari aurre egin behar diote, material birziklagarriak edo lan-eremu espezifikoak eskuratzeko “baldintza” gisa.
Gaueko segurtasunik ezak, operatu ohi dutenean, areagotu egiten du sexu-erasoen aurrean duten ahultasuna.
PSIKOLOGIKOA
Birziklatze-jarduera sozialki estigmatizatuta dago, eta, horren ondorioz, oinezkoek, bizilagunek eta, batzuetan, beren familiako kideek mespretxuz edo irainez tratatzen dituzte emakumeak.
EKONOMIA ETA KULTURA
Birziklatzaileek, ekonomia informalean daudenez, askotan ordainketa bidegabeak jasotzen dituzte beren lanagatik, eta horrek betikotu egiten du haien pobrezia.
Askotan, material birziklagarriaren prezioak kontrolatzen dituzten bitartekarien mende daude, eta ustiapen ekonomikoko posizioan uzten dituzte.
Etxean, ohikoa da bikotekideak edo beste senide batzuk beren diru-sarrerez jabetzeari aurre egitea.
Birziklatzaileek estigma bikoitzari egin behar diote aurre: generoagatik eta lanagatik, gizarteko sektore batzuetan “ezduintzat” hartzen baita.
Genero arau tradizionalek menpeko roletara baztertzen dituzte, baita birziklatze kooperatiben edo haien komunitateen barruan ere.
Beren lan-ingurunean, lankideek edo nagusiek kontrola, manipulazioa edo larderia eragin diezaiekete.
INSTITUZIONALA
Desalojoa eta kriminalizazioa: Hiri batzuetan, tokiko agintariek birziklatzaileak jazartzen dituzte, lan egiten duten guneetatik botatzen dituzte edo beren materialak eta tresnak konfiskatzen dituzte.
Lan-errekonozimendurik eza: Nahiz eta Kolonbian birziklapena funtsezko jardueratzat hartzen duen araudiak, emakume birziklatzaileak formalizazio-programetatik kanpo geratu ohi dira, eta horrek lan-etekinik jasotzeko aukerarik gabe uzten ditu.
Zerbitzu publikoetara sartzeko oztopoak: Birziklatzaile askok ez dute sarbide egokirik osasun, hezkuntza edo etxebizitza duina bezalako zerbitzuetara.
INGURUMENA ETA OSASUNA
Birziklatzaile askok babes egokirik gabe manipulatzen dituzte hondakinak, gaixotasunen, zaurien eta kutsaduraren eraginpean.
Lan-arriskuen eraginpean etengabe egoteak segurtasun-neurririk gabe indartu egiten du haien zaurgarritasuna.
DIGITALA
Hain ohikoa ez den arren, birziklatzaile batzuek jazarpen digitalari aurre egin diezaiokete, batez ere haien arazoak ikusarazten edo sare sozialetan gehiegikeriak salatzen saiatzen badira.
PREBENTZIOA ETA ANTOLAMENDUA
Emakume birziklatzaileen aurkako genero-indarkeria prebenitzeko testuinguruan, Mundukidek estrategia eta ekintza zehatzak garatzen ditu, indarkeriaren sustrai estrukturalak eta eguneroko adierazpenak lantzeko. Ekintza horiek generoaren, justizia sozialaren eta jabekuntza komunitarioaren ikuspegietan kokatuta egon ohi dira.
Birziklatzaileen elkarte eta kooperatibekin lan egiten du Mundukidek, emakumeen antolakuntza kolektiboa sustatuz, erabakiak hartzeko eta haien eskubideen defentsan ahots sendoagoa izan dezaten..
Emakume birziklatzaileek lan-baldintza duinagoak eta seguruagoak izatea bermatzeko prozesuak bultzatzen ditugu. Birziklatzaileen erakundeetan genero rol tradizionalak eraldatzen lan egiten dugu, emakumeenganako aitortza eta errespetua sustatuz.
BIOLENTOMETROA
Kolonbiako Violentometroa pertsonen arteko harremanetan ematen diren indarkeria maila eta mota ezberdinak neurtu eta ikusarazteko diseinatutako tresna da, bereziki bikote, familia eta lan testuinguruetan. Tresna honek normalak edo onargarriak diruditen baina benetan erasoa edo tratu txarrak diren jokabideak identifikatzen laguntzen du. Biolentometroaren helburua pertsonak indarkeria seinaleen inguruan sentsibilizatzea, prebenitzea eta heztea da, harreman osasuntsuagoak eta errespetuzkoagoak sustatuz.
Mozambike
