Jorge L.ren kronika Etiopiatik

Mundukide Etiopian egiten ari den lana ikusten ari da, baina, batez ere, uda honetan herrialdearen iparraldean bizi diren duela gutxiko gertakariek eta indarkeria-egoerak [1]  eragingo diote, eta horrek larriki atsekabetzen du Tigray eskualdea, Etiopiako eremu historikoa, baina gainerako eskualdeen begiekin, gatazka nola garatuko den ikusteko, herrialde osoa hunkitzen baitu.

Azterketa soziala, historikoa eta belikoa alde batera utzita, Tigrayko gerra deklaratu ez den horren arrazoiak eta garapena askoz hobeto azal dezaketen adituentzat, eta, era berean, salaketa posibleak atzeratuz, giza talde humanitarioenei, guk, gure GKEtik, egin beharreko oharrak egin behar ditugu herrialdean gertatzen ari denari buruz eta Mundukidek Arsin laguntzen duen nekazari-komunitateari nola eragingo dion (Oromia).
Etiopiaren ezaugarria da ez dagoela estazio klimatologikorik, baina euriteek nekazaritzako egutegian eragiten eta markatzen dutela. Denboraldi labur bat, Belg izenekoa, martxotik apirilera doana, eta luze bat, Maher izenekoa, gure uda osoa hartzen duena. Hau da, oraintxe bertan, eremu guztiak goldatuta eta ereinda daude, eta nazioaren edozein tokitatik hasi daiteke bereizten laborantza ezberdinen berdea.
Euria galtzeak laboreen bilketari uko egitea esan nahi du, batez ere zerealen bilketari, eta, bereziki, Etiopiako nekazaritza-sistemak, euriaren mendeko laboreetan oinarrituta, onartu ezin duena. Baina hori gertatzen ari da dagoeneko, herrialdearen iparraldean gertatzen ari den indarkeria-egoeragatik eta joan-etorriengatik. 2 milioi nekazarik baino gehiagok eta haien familiek etxaldeak utzi dituzte eremu seguruagoetan babesa bilatzeko, eta Etiopiako barne-desplazatuen populazioa kontroletik kanpo dago oraindik duela hiru urte baino gehiago lehen gatazkak hasi zirenetik.

Batez ere Oromia iparraldeko nekazal korridoreetan, Amharan eta batez ere Tigrayn, mugimendu hauek aurten Maherren une erabakigarrian gertatzen ari dira. Nekazariek ez zituzten beren lurrak jada amaitu zen laborantzarako prestatu, baina ez dute uda honetarako prestatu. Lur horiek, baldoak badira ere, zerealen eta lekaleen ekoizpenaren murrizketari eragiteaz gain, Etiopiako gizartea pobreziaren aurkako borroka ziklikoan jarriko dute berriz ere.
Joan den apirilean, Amhara eta Tigray arteko mugan, indarkeria etniko handia piztu zen, 300 pertsona inguru hil ziren eta, ondoren, larrialdi egoera ezarri zen. Eskualdean indar militar federalak ezarri ziren, joan den hilera arte erretiratuak izan ez zirenak, kostu ekonomiko eta gizatiar handiarekin eta nazioaren diru-kutxak frogan jarriz, nekazariak laster beharko duen laguntza humanitarioak ere hala egingo duelarik.
Indarkeriaren eta ezegonkortasunaren ondorioz, inguru horietako nekazari askok etxetik alde egin dute. Arsi, Mundukidek lan egiten duen eremua, zereal asko ekoizten dituen eremua da, batez ere garia eta garagarra. Hala ere, gatazkako eremuetatik desplazatutako nekazaritza-komunitateak teff[2] , sorgo eta babarrun landaketengatik ere ezagutzen dira. Desplazatu guztiak ez dira soilik tigriar eskualdekoak, baizik eta ezegonkortasun honek berdin eragiten die mendebaldeko eta ipar-ekialdeko Oromia eta Benishangul-Gumuz komunitateei. Etiopiako Giza Eskubideen Batzordeak (EHRC) 2021eko ekainean argitaratutako txostenaren arabera, 1,82 milioi desplazatu (IDP) daude, eta kopuru horiek ez datoz bat Migrazioetarako Nazioarteko Erakundeak (IOM) emandako aurreikuspenarekin, 2,3 milioikoa baita kopuru hori, eta, gainera, dagoeneko herrialdetik ihes egin duten 800 mila errefuxiatu baino gehiago daude.

Duela gutxi nekazari batzuk lekuz aldatzen ari dira, eta horrek kalte handia egiten dio ekonomiari, gertatzen ari den garaiagatik. Nekazariek beren lursailak uzta-garai handirako prestatzeko unean ebakuatu dituzte, eta euriteen denboraldi motzak ere ez du etenik izan.
Gatazkaren eta desplazamenduen ondorioz, beste urte batzuetan landutako lurraren % 12 aktibo ez dagoela uste da, hau da, 1,5 milioi hektarea. Landu gabeko eremu horiek gutxienez urtebete itxaron beharko dute lantzeko, eta horrek eragin handia izango du bai elikagaien segurtasunean, bai ekonomian oro har; izan ere, nekazariek ekoizpenaren % 30 ematen diete merkatuei, eta horrek oinarrizko elikagaien inflazioan laguntzen du.
Diru-sarrerak eta enplegua sortzen dituen sektore nagusia da, zalantzarik gabe, Etiopian garrantzitsuena, BPGren % 32,7 eta BPGaren hazkundearen % 23 hartzen baititu. Nekazaritzako ekoizpena nekazari txikiek menderatzen dute, eta 2019-20 bitartean, Nekazaritza Ministerioaren zifren arabera, guztizko nekazaritza-ekoizpena 335 milioi kintalekoa izan zen; horietatik, zerealen ekoizpena % 88,5 izan zen, 13 milioi hektarea lur landatu zirelarik ( % 81,5 zerealen ekoizpenerako soilik). Baina, 2021eko udan, Tigrayko nekazari gehienek 950 mila hektarea utzi zituzten laborantzatik, baserrietatik alde eginez eta abereekin eta arpilatutako tresnekin.
Etiopiak une honetan bere gain hartzen duen gatazkak hainbat eragin kaltegarri izango ditu: nekazarien nekazaritza-ekoizpena eta familiaren elikadura murriztea (nekazariek beren uzta gehiena familiak elikatzeko erabiltzen dute). Landatzea lortzen ez badute, ezin dituzte elikatu). Datu ofizialen arabera, landatutako zereal guztien % 60[3] kontsumitzen dute nekazariek.
Beste eragin negatibo bat izango da lekualdatutako pertsonei gero eta gastu handiagoa egiten zaiela laguntza humanitario gisa. Gatazken ondoriozko biktimen kopuru izugarriari (dagoeneko GKE[4] etako 12 langile sartu behar dira) laguntza humanitarioan gastatutako dirua gehitu behar zaio, North Shewan bakarrik 40 milioi eurokoa[1] izan baitzen. Laguntza humanitarioaren kostu osoa 90 milioitik gorakoa izan da orain arte soilik Tigrayn, eta 20 milioiko gastua egin dute tropa federalak eremu gatazkatsuetan lekualdatzeko eta mantentzeko. Gaur egun, laguntza humanitarioa behar duten 23,2 milioi pertsona daude Etiopian, NBEren arabera, eta 12,5 milioi haur desnutrizio egoeran daude UNICEFen arabera.
Azkenik, merkatu nazionalean nekazaritza-ekoizpenaren eskaintza murriztuko dela iragartzea. Abian den gatazkak eragin handia du desplazatutako nekazariengan ez ezik, familia kontsumitzaileengan ere, hornidura eskasiak eta ondoriozko inflazioak eragin negatiboa izan baitute, baita esportazioen murrizketak ere. Etiopiako txanponak, birrak, euro bakoitzeko 5 birr baino gehiagoko debaluazioa izan du urte hasieratik, eta prezioen igoera etengabea beren gain hartu ezin duten familia gehienen erosteko ahalmena murriztu du ( % 22,6 aurten, 2008ko errekorretik izandako gorakadarik handiena).
Mundukidek lan egiten duen oroma-eskualdean izan da intzidentziarik handiena, % 30,5era arte. Landa-eremuak dira kaltetuenak, eta nekazarien familia askok pobrezian sartzeko duten arriskua handitu da, oinarrizko produktuak eskuratzeko duten gaitasuna murriztu egin da eta ezarritako prezioen balioa handitu da, nekazaritzako lanerako eta ekoizpenerako beharrezkoak direnak barne (intsumoak, haziak, kimikoak eta ongarriak).

Hala, etorkizuneko gertaeren zain, eta Etiopiako gobernuak eta nazioarteko komunitateak Tigrayko gatazka nola maneiatzen duten ikusita, aurtengo uztak zalantzagarriak izanik, tokiko elkarte eta GKE askoren (Mundukide, besteak beste) lana eta lana beharrezkoa eta saihestezina da garapenaren eta aukera-berdintasunaren aldeko konpromisoa duten erakundeentzat.

[1] Tigrayko gatazkak TPFLren aldekoak Etiopiako gobernuarekin gerran jarri zituen, eta honek altxamendutzat jo zituen (https://elpais.com/internacional/2020-11-06/la-guerra-civil-estalla-en-Larrie-de-etiopia.html).